Nâng cao năng lực truyền thông về phòng, chống tác hại của thuốc lá

Đ/c Hồ Hồng Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Bộ Thông tin và Truyền thông phát biểu khai mạc

Thuốc lá là nguy cơ gây ra tử vong, bệnh tật và gây ra đói nghèo và gây ra tác hại đối với môi trường, kinh tế và xã hội trên thế giới. 

Hiện nay, trên thế giới có hơn 1 tỷ người hút thuốc, trong đó ở người trưởng thành, nam giới 847 triệu, nữ giới 153 triệu người; ở nhóm tuổi thanh thiếu niên 13-15 tuổi là 24 triệu người. Số ca tử vong là hơn 8 triệu người hàng năm do thuốc lá, trong đó 7 triệu do trực tiếp sử dụng thuốc lá, 1,2 triệu người không hút thuốc tử vong do hút thuốc thụ động. Số tiền hàng năm chi cho chăm sóc sức khoẻ là 1,4 nghìn tỷ USD và giảm năng suất lao động do thuốc lá gây ra. 

Trong số hơn 1 tỉ người hút thuốc thì có 226 triệu người trưởng thành sử dụng thuốc lá sống trong đói nghèo trên toàn thế giới. Hơn 10% thu nhập của hộ gia đình chi tiêu cho sản phẩm thuốc lá - đồng nghĩa với việc giảm chi phí cho thực phẩm, giáo dục và chăm sóc sức khoẻ. 

Đại diện Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) trình bày báo cáo tại hội nghị

 Ở Việt Nam, theo điều tra tình hình sử dụng thuốc lá, tỉ lệ hút thuốc lá ở người trưởng thành từ 15 tuổi trở lên theo giới tính đã giảm. Tỉ lệ sử dụng hút thuốc lá trong nhóm người trưởng thành trên 15 tuổi  giảm từ 22,5% năm 2015 xuống 21,7% năm 2020, trong đó nam giới là từ 45,3% năm 2015 xuống 42,3% năm 2020 (Điều tra tình hình sử dụng thuốc lá tại Việt Nam năm  2015 và 2020).

Theo điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở người trên 15 tuổi tại 30 tỉnh thành phố năm 2022-2023 cho thấy: tỉ lệ sử dụng thuốc lá trong nam giới giảm từ 42,3% (năm 2020) xuống 38,9% (năm 2022)

Tỉ lệ hút thuốc lá ở học sinh từ 13-15 tuổi theo giới tính tại Việt Nam 2014 và 2022  đã giảm. Tỉ lệ hút thuốc lá ở học sinh nhóm tuổi từ 13-15 tuổi từ 3,5% năm 2014 xuống 2,7% năm 2022, trong đó nam giới giảm từ 6,3% xuống 4% (Điều tra tình hình sử dụng thuốc lá trong học sinh 13-15 tuổi (GYTS) năm 2022).

Theo điều tra về tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành tại 30 tỉnh, thành phố năm 2022 – 2023 cho thấy:  - Tỉ lệ người trưởng thành tin rằng hút thuốc lá gây ra các bệnh nguy hiểm như: ung thư phổi là 97,1%, gây đột quỵ là 80,9%, gây bệnh tim mạch là 77,8%; - Tỉ lệ người trưởng thành tin rằng hít phải khói thuốc lá gây ra các bệnh nguy hiểm cho người không hút thuốc lá 87,7%.

Với các kết quả như trên, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, Việt Nam đã phòng tránh được 280.000 ca tử vong sớm vì các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá. Ước tính chi phí tiết kiệm được do giảm tỉ lệ bệnh tật do sử dụng thuốc lá gây ra trong giai đoạn 2015-2020 là 1.277 tỉ đồng/ năm.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn là một trong 15 nước có số nam giới trưởng thành  hút thuốc lá nhiều nhất trên thế giới

Một trong những nguyên nhân chủ yếu của việc tỉ lệ hút thuốc lá còn cao và giảm chậm là do thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp. Giá thuốc lá rẻ làm tăng khả năng tiếp cận và mua thuốc lá của thanh thiếu niên và người nghèo. 

Bên cạnh đó, trên thị trường xuất hiện các sản phẩm mới: thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng,…

Xác định những tác hại to lớn mà thuốc lá mang lại, Việt Nam đã thực hiện một số chính sách phòng, chống tác hại thuốc lá như: Thuế thuốc lá; Cảnh báo sức khỏe; Cấm quảng cáo, khuyến mại và tài trợ thuốc lá; Hỗ trợ cai nghiện thuốc lá; Xây dựng môi trường không khói thuốc; Truyền thông phòng, chống tác hại thuốc lá. Năm 2023, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 568/QĐ-TTg  ngày 24/05/2023 về Phê duyệt Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá đến năm 2030, với các mục tiêu và giải pháp mạnh mẽ, đồng bộ để tăng cường hiệu quả của công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá. Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2030 sẽ là định hướng quan trọng cho công tác phòng chống tác hại thuốc lá trong thời gian tới. Ngày 31/8/2023, Chính phủ đã có Tờ trình số 423/BC-CP ngày 31/8/2023 trình Quốc hội Báo cáo kết quả hoạt động, sử dụng Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá 02 năm (2021-2022), trong đó có kiến nghị Quốc hội: “xem xét và ban hành Nghị quyết của Quốc hội về cấm sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác trong cộng đồng”. Không nên cho phép thực hiện thí điểm sản xuất, kinh doanh, lưu hành các sản phẩm thuốc lá mới

Tại Hội nghị, Ban Tổ chức cũng đã đưa ra những kĩ năng viết bài, thông tin tuyên truyền về phòng, chống tác hại của thuốc lá cho các đại biểu là phóng viên, biên tập viên các cơ quan báo chí; cán bộ các sở thông tin và truyền thông; phòng văn hóa thông tin…

Theo đó, để truyền đạt được  thông tin đến với cộng đồng, người viết có thể viết các dạng bài phóng sự, bài phản ánh, bình luận; bên cạnh những số liệu mới, thông tin cần cập nhật, tuyên truyền về tác hại của thuốc lá… thì người viết có thể đưa ra những câu chuyện cảm động, nhân vật truyền cảm hứng, mô hình hay đạt nhiều lan tỏa. Qua đó, thông tin dễ tiếp cận hơn đến với được đọc.

Tạp chí Giáo dục