Phân luồng học sinh sau trung học cơ sở: Cần sự quan tâm của toàn xã hội

Một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành Giáo dục Long An là phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở và trung học phổ thông. Qua đó, giúp các em lựa chọn được hướng đi phù hợp với năng lực và sở thích cá nhân. Công tác phân luồng học sinh sau tốt nghiệp trung học cơ sở vào học nghề là chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước nhằm tạo điều kiện cho các em có thêm sự lựa chọn ngành nghề học phù hợp với năng lực bản thân, điều kiện kinh tế gia đình. Đây là hướng đi góp phần phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng nghề đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp, thị trường lao động của địa phương. Tuy nhiên, việc lựa chọn đúng để có hướng đi phù hợp tùy thuộc vào hoàn cảnh của mỗi học sinh.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành Giáo dục Long An là phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở và trung học phổ thông. (Ảnh: MOET)

Theo ông Phạm Xuân Thàng, Phó Giám đốc Trung tâm học tập cộng đồng, giáo viên phổ cập xã Tân Phước Tây (huyện Tân Trụ), năm học vừa qua, xã có 106 học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở; trong đó, 88 em vào lớp 10 công lập, 11 em chọn theo giáo dục nghề nghiệp, 7 em ở nhà theo cha mẹ đi làm nghề tự do. Như vậy, tỷ lệ học sinh theo học nghề đạt gần 10,4%, không đạt chỉ tiêu được giao. Nguyên nhân là do công tác tuyên truyền, định hướng nghề nghiệp còn gặp khó khăn. Ông Phạm Xuân Thàng chia sẻ, Nhà nước có nhiều chính sách quan tâm hỗ trợ như: Sau tốt nghiệp trung học cơ sở, tùy thuộc năng lực, nếu học sinh chọn theo hướng giáo dục nghề nghiệp sẽ được miễn toàn bộ học phí. Tại xã Tân Phước Tây, Hội khuyến học của xã hỗ trợ toàn bộ quá trình và chi phí làm hồ sơ gồm: khám sức khỏe, chụp ảnh… với khoảng 200.000 đồng/bộ hồ sơ.

Trên địa bàn tỉnh Long An hiện có 13 cơ sở giáo dục nghề nghiệp đang hoạt động, gồm: 3 trường cao đẳng, 5 trường trung cấp, 3 trung tâm giáo dục nghề nghiệp và 2 cơ sở tham gia giáo dục nghề nghiệp. Các cơ sở này phân bố tại thành phố Tân An, thị xã Kiến Tường và các huyện: Thủ thừa, Bến Lức, Cần Giuộc, Đức Hòa. Tỉnh cũng có 1 điểm đào tạo ở huyện Đức Huệ thuộc Cơ sở Đức Hòa - Trường Cao đẳng Long An. Địa phương đã triển khai nhiều chủ trương, giải pháp đầu tư để các học viên, sinh viên tốt nghiệp từ các trường trung cấp, cao đẳng có thể đáp ứng nhu cầu lao động của doanh nghiệp trên địa bàn. Theo báo cáo của Sở GDĐT Long An, đến ngày 15/10/2024, kết quả thực hiện công tác giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh phổ thông có 4/6 chỉ tiêu đạt kế hoạch đề ra như: 100% trường trung học cơ sở/trung học phổ thông có chương trình giáo dục hướng nghiệp gắn với hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của địa phương; 100% trường trung học cơ sở/trung học phổ thông có giáo viên kiêm nhiệm làm nhiệm vụ tư vấn hướng nghiệp đáp ứng yêu cầu về chuyên môn, nghiệp vụ... Tuy nhiên, tỷ lệ học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở chọn học nghề là 17,06% chưa đạt chỉ tiêu của năm (kế hoạch là 32,48%); tỷ lệ học sinh tốt nghiệp trung học phổ thông tiếp tục học tại trường cao đẳng nghề là 17,26% chưa đạt chỉ tiêu của năm (kế hoạch là 42,63%).

Bà Phan Thị Dạ Thảo, Phó Giám đốc Sở GDĐT Long An, cho biết, để triển khai công tác phân luồng học sinh, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội đã phối hợp với Sở GDĐT, các sở, ngành liên quan, UBND các huyện, thị xã, thành phố tham mưu UBND tỉnh ban hành nhiều văn bản liên quan đến công tác phân luồng học sinh giai đoạn 2022 - 2025 phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương. Hằng năm, tỉnh tổ chức nhiều hoạt động tuyên truyền, cung cấp thông tin về tuyển sinh nghề, nhu cầu lao động của doanh nghiệp trên các phương tiện truyền thông và các ứng dụng số; tổ chức hội thảo, tọa đàm về phân luồng cho phụ huynh và học sinh. Các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phối hợp với các trường trung học cơ sở/trung học phổ thông tổ chức cho học sinh lớp 9, lớp 12 tham quan, trải nghiệm học nghề tại trường...

Theo bà Phan Thị Dạ Thảo, sau khi có kết quả tuyển sinh lớp 10 hằng năm, UBND các huyện, thị xã, thành phố đã cung cấp danh sách những học sinh không trúng tuyển cho các cơ sở giáo dục nghề nghiệp để phối hợp tổ chức tư vấn trực tiếp, định hướng học sinh vào học nghề. Cùng với đó, địa phương tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị, tổ chức bồi dưỡng nhà giáo, rà soát, cập nhật, bổ sung chương trình đào tạo để tăng quy mô, mở rộng ngành nghề, nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng nhu cầu học nghề của học sinh, người lao động và nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp.

Thành phố Hà Nội đã và đang kiên trì triển khai nhiều giải pháp đáp ứng nguyện vọng của học sinh tốt nghiệp Trung học Cơ sở được học tập theo năng lực, hoàn cảnh nhưng vẫn bảo đảm nguyên tắc tự nguyện. Nhiều trường học trên địa bàn đã triển khai sớm, đồng bộ các hoạt động tư vấn, tuyên truyền để cha mẹ học sinh hiểu đầy đủ, đúng về ý nghĩa của việc phân luồng đối với tương lai của các em. Theo bà Nguyễn Hồng Thúy, Hiệu trưởng Trường Trung học Cơ sở Tân Tiến (huyện Chương Mỹ, Hà Nội), nhà trường hiện có 158 học sinh lớp 9. Công tác phân luồng được trường thực hiện bằng cách đánh giá kết quả học tập thực chất của học sinh; từ đó, trao đổi với phụ huynh thường xuyên. Nhà trường tăng cường tuyên truyền để cha mẹ học sinh hiểu đầy đủ, đúng về ý nghĩa của việc phân luồng. “Thực tế, các trường nghề đã chủ động cung cấp thông tin để các phụ huynh dễ nắm bắt, tìm hiểu, lựa chọn theo nhu cầu, khả năng của gia đình và học sinh. Bên cạnh đó, giáo viên chủ nhiệm cũng tăng cường trao đổi với phụ huynh về tình hình học tập của học sinh để gia đình nắm bắt chính xác lực học của con, từ đó lựa chọn loại hình học tập phù hợp”, bà Nguyễn Hồng Thúy chia sẻ.

Bà Trịnh Diệu Hằng, Phó Hiệu trưởng Trường Trung học Cơ sở Chu Văn An (quận Tây Hồ) cũng cho biết, năm học 2023 - 2024, nhà trường có 14 lớp 9 với 599 học sinh. Ngày từ năm lớp 8, đơn vị đã triển khai công tác phân luồng. Học sinh được chia thành các nhóm theo năng lực, nguyện vọng. Qua đó, nhà trường xây dựng kế hoạch dạy học, ôn tập, bổ trợ cho học sinh. Khi lên lớp 9, Ban Giám hiệu yêu cầu các giáo viên chủ nhiệm cập nhật thường xuyên thông tin tuyển sinh lớp 10 của các loại hình trường như: chuyên, công lập, tư thục, trường nghề... để phụ huynh nắm bắt và tìm hiểu. Nhà trường còn tổ chức ngày hội tư vấn hướng nghiệp để học sinh, phụ huynh tìm hiểu thông tin trực tiếp với đại diện các trường tư thục, trường nghề... Để lựa chọn được loại hình trường phù hợp, trường luôn lưu ý phụ huynh cần thường xuyên trao đổi với giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn để biết lực học của con, cơ hội đỗ đạt và hỗ trợ các em đạt mục tiêu.

Bàn về vấn đề này, theo PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền, Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, thời gian qua, công tác hướng nghiệp, định hướng phân luồng cho học sinh đã được thực hiện linh hoạt, lồng ghép chủ động trong các cơ sở giáo dục phổ thông. Trong đó, hướng nghiệp được thực hiện thông qua giảng dạy các môn văn hóa, thông qua hoạt động trải nghiệm, tổ chức học tập thông qua các dự án học tập, cuộc thi khởi nghiệp, khoa học kỹ thuật, ngày hội STEM… Phương pháp giáo dục hướng nghiệp được thực hiện theo hướng tạo môi trường học tập, thân thiện và những tình huống có vấn đề để khuyến khích học sinh tích cực tham gia vào các hoạt động học tập, tự phát hiện năng lực, nguyện vọng của bản thân. Thực hiện phương châm giáo dục phân hóa, đảm bảo học sinh được tiếp cận nghề nghiệp, chuẩn bị cho giai đoạn đào tạo nhân lực chất lượng. PGS.TS Nguyễn Thị Thanh Huyền đề xuất cần cải tiến khung pháp lý về giáo dục phân luồng, xây dựng chính sách hỗ trợ học sinh, cải tiến chương trình đào tạo sau trung học phổ thông, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp, theo dõi và đánh giá hiệu quả phân luồng học sinh trung học phổ thông. Cùng với đó cơ chế giám sát, đánh giá nâng cao hiệu quả chương trình.

Nhận định một trong những nguyên nhân chính khiến công tác phân luồng, định hướng phân luồng trong các nhà trường còn gặp khó khăn nằm ở chính sách và nguồn lực, Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ GDĐT) cho rằng, hiện còn nhiều hạn chế về đầu tư tài chính, con người và công cụ thực hiện. Đội ngũ làm công tác hướng nghiệp phần lớn là nghiệp dư, thiếu kỹ năng chuyên sâu. Vì vậy, giải pháp cấp bách nhất là cần có sự đầu tư mạnh mẽ về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và đưa ra những chính sách tài chính cụ thể, hỗ trợ giáo dục hướng nghiệp và phân luồng thay vì chỉ phụ thuộc vào ngân sách địa phương.

Hà Quỳnh