Sự thống nhất biện chứng giữa hai khái niệm “bộ phận” và “tổng thể” trong quan niệm triết học Marxist-Leninist

Mối quan hệ giữa “bộ phận” và “tổng thể” đã được nghiên cứu từ rất sớm trong lịch sử triết học, đặc biệt là trong triết học phương Tây. Trong các trường phái triết học tiền Marxist, mối quan hệ này thường được giải thích dưới góc độ các quan niệm lý thuyết khác nhau. Các triết gia như Heraclitus, Spinoza và Leibniz đều có những cách tiếp cận riêng về mối quan hệ giữa các bộ phận và tổng thể. Trong đó, các nhà triết học cổ điển, đặc biệt là Hegel, đã trình bày mối quan hệ này theo một hướng lý thuyết mang tính chất duy tâm, cho rằng mọi sự vật và hiện tượng trong thế giới đều phản ánh các ý tưởng tuyệt đối.

Tuy nhiên, các quan niệm này vẫn chưa giải quyết một cách đầy đủ mối quan hệ biện chứng giữa bộ phận và tổng thể, vì thiếu sự liên kết chặt chẽ giữa thế giới vật chất và phương pháp luận biện chứng. Mãi đến khi triết học Marxist-Leninist được phát triển, khái niệm “bộ phận” và “tổng thể” mới được tiếp cận từ góc độ vật chất và biện chứng, giúp giải quyết vấn đề này một cách khoa học.

Triết học Marxist-Leninist đã phát triển và hệ thống hóa quan niệm về sự thống nhất biện chứng giữa bộ phận và tổng thể từ một thế giới quan duy vật và phương pháp luận biện chứng. Theo đó, “bộ phận” không chỉ là các yếu tố cấu thành mà còn là những thành phần có mối quan hệ mật thiết và tác động qua lại với nhau, tạo nên một “tổng thể” có cấu trúc, có tính chất riêng biệt.

Marx và Engels đã khẳng định rằng “bộ phận” và “tổng thể” tồn tại trong mối quan hệ không thể tách rời. Mối quan hệ này không phải là sự kết hợp ngẫu nhiên các yếu tố mà là sự liên kết chặt chẽ, có tính quy luật. Tổng thể không phải là tổng của các bộ phận đơn giản, mà là một hệ thống có sự liên kết và phát triển theo những quy luật biện chứng.

Nghiên cứu chỉ ra rằng, trong triết học Marxist-Leninist, mối quan hệ giữa bộ phận và tổng thể có những đặc điểm cơ bản. Đầu tiên, các bộ phận luôn tồn tại trong một tổng thể cụ thể và mỗi bộ phận đều có vai trò quyết định đối với sự hình thành và phát triển của tổng thể. Thứ hai, tổng thể được hình thành từ sự tổ hợp các bộ phận, nhưng các bộ phận này không chỉ đơn giản là các yếu tố cấu thành mà còn có tính chất riêng biệt, tạo nên tính độc đáo của tổng thể.

Mối quan hệ này được biểu hiện rõ nhất qua sự phát triển của các hệ thống xã hội, trong đó, các yếu tố như sản xuất, giai cấp và quan hệ xã hội đều ảnh hưởng lẫn nhau và không thể tách rời. Vì vậy, bất kỳ sự thay đổi nào ở một bộ phận đều sẽ dẫn đến sự thay đổi ở tổng thể và ngược lại, sự thay đổi trong tổng thể sẽ tác động đến từng bộ phận.

Nguồn: Pixabay.com

Nghiên cứu nhấn mạnh rằng, sự thống nhất biện chứng giữa bộ phận và tổng thể không chỉ là một vấn đề lý luận mà còn có ý nghĩa sâu sắc trong phương pháp luận nhận thức và thực tiễn. Phương pháp luận biện chứng giúp chúng ta nhận thức được mối quan hệ động và phát triển giữa các bộ phận trong tổng thể, cũng như những quy luật vận động của các tổng thể xã hội.

Từ góc độ nhận thức, việc hiểu được mối quan hệ biện chứng giữa bộ phận và tổng thể giúp con người có thể phân tích và tổng hợp các yếu tố trong các hệ thống phức tạp. Đồng thời, trong thực tiễn, phương pháp này giúp con người giải quyết các vấn đề xã hội bằng cách nhìn nhận sự phát triển và vận động của tổng thể thông qua các bộ phận cấu thành của nó.

Phương pháp luận duy vật biện chứng có thể được áp dụng trong giáo dục để xây dựng các chương trình giảng dạy linh hoạt và hiệu quả. Việc hiểu mối quan hệ giữa bộ phận và tổng thể giúp các nhà quản lý thiết kế chương trình học, phương pháp giảng dạy và đánh giá học sinh sao cho các phần trong chương trình hỗ trợ lẫn nhau, tạo ra kết quả giáo dục toàn diện. Người học sẽ nhận thức được mối liên hệ giữa các phần kiến thức, giúp họ tư duy sâu sắc và toàn diện, giải quyết vấn đề từ nhiều góc độ thay vì chỉ tiếp thu kiến thức một cách thụ động.

Tóm lại, kết quả nghiên cứu về sự thống nhất biện chứng giữa bộ phận và tổng thể trong triết học Marxist-Leninist không chỉ có ý nghĩa lý luận sâu sắc mà còn mang lại giá trị thực tiễn lớn. Việc làm rõ mối quan hệ này giúp củng cố phương pháp luận biện chứng, mở rộng khả năng nhận thức và ứng dụng trong các lĩnh vực nghiên cứu xã hội và thực tiễn.

Hoàng Dũng lược dịch

Nguồn:

Pham, H. M. (2023). The Dialectical Unity between the Part and the Whole in the Conception of Marxist - Leninist Philosophy. Vietnam Journal of Education, 7(2), 171-177. https://doi.org/10.52296/vje.2023.298