Xây dựng khung đánh giá kế hoạch dạy học nhằm phát triển năng lực hiểu biết thống kê của học sinh

Lập kế hoạch dạy học là một yếu tố quan trọng trong hoạt động giảng dạy của giáo viên, tuy nhiên, lĩnh vực này vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ. Nghiên cứu này phát triển một khung đánh giá nhằm phân tích và nâng cao chất lượng kế hoạch bài giảng thống kê của giáo viên, từ đó hỗ trợ họ cải thiện năng lực lập kế hoạch dạy học. Bằng cách áp dụng phương pháp nghiên cứu thiết kế, nhóm nghiên cứu đã xây dựng một khung gồm ba nhóm tiêu chí chính: mục tiêu học tập, đặc điểm nhiệm vụ và phương pháp giảng dạy.

Mục tiêu học tập cần được thiết lập rõ ràng và toàn diện để đảm bảo định hướng đúng đắn cho bài giảng. Đặc điểm nhiệm vụ bao gồm các yếu tố quan trọng như phát triển năng lực hiểu biết thống kê, thực hiện điều tra thống kê, sử dụng dữ liệu thực tế và đa dạng hóa phương thức biểu diễn thông tin. Phương pháp giảng dạy nhấn mạnh vào cách tiếp cận theo hướng kiến tạo, khuyến khích học sinh chủ động khám phá và xây dựng kiến thức thay vì chỉ tiếp thu một cách thụ động.

Bối cảnh nghiên cứu được đặt trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, nơi có sự chuyển đổi sang cách tiếp cận dựa trên năng lực. Đặc biệt, thống kê lần đầu tiên được nhấn mạnh trong chương trình Toán học, đòi hỏi giáo viên phải đổi mới phương pháp giảng dạy để đáp ứng yêu cầu cải cách. Tuy nhiên, nhiều giáo viên vẫn chưa quen với những nguyên tắc này, do đó, việc phát triển một khung đánh giá để hướng dẫn họ trong quá trình lập kế hoạch bài giảng là điều cần thiết.

Nghiên cứu được triển khai với sự tham gia của 64 giáo viên Toán cấp ba từ 8 tỉnh thành khác nhau. Nhóm nghiên cứu đã tổ chức hai giai đoạn phát triển chuyên môn để hỗ trợ giáo viên trong quá trình điều chỉnh bài giảng. Ở giai đoạn đầu, giáo viên được đào tạo về sự khác biệt giữa toán học và thống kê, quy trình điều tra thống kê và cách tích hợp năng lực hiểu biết thống kê vào bài giảng. Tiếp theo, họ làm việc theo nhóm để thiết kế kế hoạch bài giảng xoay quanh một khái niệm thống kê cụ thể. Trong giai đoạn thứ hai, giáo viên tiến hành phân tích lại kế hoạch bài giảng của mình dựa trên khung đánh giá và điều chỉnh bài giảng theo phản hồi từ quá trình thực hành. Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ 22 kế hoạch bài giảng được chuẩn bị trong giai đoạn đầu.

Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng nhiều kế hoạch bài giảng vẫn chưa xác định rõ ràng mục tiêu học tập. Một số kế hoạch sử dụng thuật ngữ chung chung như “hiểu” nhưng không cụ thể hóa mức độ hiểu theo yêu cầu của chương trình học. Ngoài ra, mặc dù chương trình cải cách nhấn mạnh vào cách tiếp cận toàn diện đối với kết quả học tập, bao gồm cả kỹ năng, kiến thức và thái độ, nhưng nhiều kế hoạch bài giảng vẫn chưa phản ánh đầy đủ những khía cạnh này.

Về đặc điểm nhiệm vụ, một số bài giảng thiếu yếu tố điều tra thống kê, tức là học sinh chỉ phân tích dữ liệu mà không thực hiện các bước quan trọng như đặt câu hỏi thống kê, thu thập dữ liệu hoặc đưa ra kết luận. Bên cạnh đó, không phải tất cả các kế hoạch bài giảng đều sử dụng dữ liệu thực tế, một số vẫn dựa trên dữ liệu giả lập, không phản ánh đúng bản chất thực tế của thống kê. Biểu diễn thông tin cũng là một vấn đề quan trọng, khi nhiều bài giảng yêu cầu học sinh sử dụng một hình thức biểu diễn nhất định thay vì để học sinh tự lựa chọn phương pháp phù hợp nhất cho bài toán cụ thể.

Nguồn: Pixabay.com

Phương pháp giảng dạy trong các kế hoạch bài giảng cũng cho thấy sự khác biệt đáng kể. Một số giáo viên vẫn áp dụng phương pháp truyền thống, nơi giáo viên đóng vai trò trung tâm và học sinh chỉ làm theo hướng dẫn. Tuy nhiên, một số kế hoạch bài giảng khác đã bước đầu thể hiện được tinh thần của cách tiếp cận kiến tạo, cho phép học sinh tự khám phá khái niệm và hình thành hiểu biết của riêng mình. Tuy vậy, vẫn cần có thêm sự điều chỉnh để tối ưu hóa hiệu quả giảng dạy theo đúng định hướng của chương trình cải cách.

Tóm lại, nghiên cứu đưa ra một công cụ đánh giá có hệ thống để phân tích kế hoạch bài giảng thống kê, giúp giáo viên cải thiện năng lực lập kế hoạch và tự phản ánh về thực hành giảng dạy của mình. Khung đánh giá này không chỉ hỗ trợ giáo viên trong việc điều chỉnh bài giảng mà còn là công cụ hữu ích để các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục toán học kiểm tra và nâng cao chất lượng giảng dạy thống kê. Đồng thời, nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của việc lập kế hoạch bài giảng trong bối cảnh giáo dục hiện đại và đề xuất một phương pháp tiếp cận mang tính thực tiễn để nâng cao năng lực giảng dạy của giáo viên.

Hoàng Dũng lược dịch

Nguồn:

Tran, D., Nguyen, A. T. T., Nguyen, D. T., Ta, P. M. T., Huynh, B. T., Phan, P. T., Pham, N. T., & Nguyen, N. H. T. (2023). Planning for Developing Students’ Statistical Literacy: A Research-Informed Framework Development. Vietnam Journal of Education, 7(2), 74-81. https://doi.org/10.52296/vje.2023.227