Phát triển chuyên môn cho các nhà hoạch định chính sách giáo dục tại Việt Nam: Thực trạng và giải pháp

Phát triển chuyên môn là một trong những yếu tố then chốt đảm bảo chất lượng và hiệu quả của hệ thống giáo dục, đặc biệt đối với các nhà hoạch định chính sách - những người chịu trách nhiệm xây dựng chiến lược, định hướng giáo dục và đảm bảo tính thực thi của các chính sách. Tuy nhiên, so với giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục, các nhà hoạch định chính sách thường ít có cơ hội tiếp cận với các chương trình đào tạo chuyên sâu, điều này ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng quyết sách trong lĩnh vực giáo dục.

Khảo sát được thực hiện tại một cơ quan chịu trách nhiệm kiểm định và đảm bảo chất lượng giáo dục tại Việt Nam. Dữ liệu được thu thập thông qua phỏng vấn bán cấu trúc với 14 cán bộ cấp quản lý và thảo luận nhóm với 11 nhân viên. Kết quả cho thấy, mặc dù các cán bộ trong cơ quan này có ý thức cao về việc nâng cao năng lực cá nhân, họ vẫn gặp nhiều thách thức trong việc tiếp cận các chương trình phát triển chuyên môn phù hợp. Phần lớn họ phải chủ động tìm kiếm cơ hội đào tạo từ các tổ chức trong và ngoài nước, thay vì được cung cấp một lộ trình phát triển chuyên môn bài bản. Vấn đề quan trọng khác là sự hỗ trợ từ lãnh đạo tổ chức. Các nhà quản lý cấp cao khuyến khích nhân viên tham gia đào tạo nhằm nâng cao kỹ năng kiểm định và đảm bảo chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, sự hỗ trợ phần lớn mang tính chất định hướng, chưa đi kèm với một chính sách rõ ràng về tài chính hay lộ trình phát triển dài hạn, dẫn đến sự thiếu nhất quán trong việc phân bổ nguồn lực và cơ hội đào tạo, khiến nhiều nhân viên gặp khó khăn trong việc cân đối thời gian và chi phí để tham gia các khóa học.

Bên cạnh đó, cơ quan này còn áp dụng đồng thời cả hai mô hình phát triển chuyên môn từ trên xuống (top-down) và từ dưới lên (bottom-up). Ở cấp quản lý, lãnh đạo tổ chức có thể chỉ định nhân viên tham gia các chương trình đào tạo nhất định. Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, nhiều nhân viên tự tìm kiếm cơ hội học tập và đề xuất lên cấp trên để được phê duyệt. Dù có sự linh hoạt nhất định, cơ chế trên vẫn chưa được chuẩn hóa, dẫn đến sự chênh lệch trong cơ hội tiếp cận giữa các cá nhân và bộ phận trong tổ chức. Đáng lưu ý là cơ quan chưa có một chính sách phát triển chuyên môn được văn bản hóa, điều này tạo ra rào cản lớn trong việc quy hoạch và triển khai các hoạt động đào tạo một cách hệ thống. Khi không có một khung chính sách cụ thể, việc xác định nhu cầu đào tạo, đánh giá hiệu quả và đảm bảo công bằng trong tiếp cận cơ hội phát triển chuyên môn trở nên khó khăn. Các nhân viên mong muốn có một chính sách bài bản, tương tự như các tổ chức giáo dục quốc tế, nơi mà hỗ trợ đào tạo sau đại học và các khóa học nâng cao được quy định rõ ràng.

So sánh với các tổ chức quốc tế, nghiên cứu chỉ ra rằng nhiều cơ quan kiểm định giáo dục trên thế giới đã xây dựng các chính sách phát triển chuyên môn bài bản. Chẳng hạn, tại Úc, các trường đại học có chính sách chi tiết về hỗ trợ tài chính, thời gian học tập và cơ chế đánh giá năng lực sau khi hoàn thành chương trình đào tạo. Những chính sách này không chỉ giúp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực mà còn tạo động lực cho cán bộ trong quá trình nâng cao năng lực cá nhân.

Dựa trên kết quả khảo sát thực trạng, bài viết đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phát triển chuyên môn cho các nhà hoạch định chính sách giáo dục tại Việt Nam. Trước hết, cần xây dựng một chính sách phát triển chuyên môn chính thức, trong đó quy định rõ ràng các điều kiện tham gia, cơ chế hỗ trợ tài chính, lộ trình đào tạo và trách nhiệm của các bên liên quan. Việc thiết lập quy trình đánh giá định kỳ cũng rất quan trọng, nhằm đảm bảo rằng các chương trình đào tạo thực sự mang lại giá trị và đáp ứng nhu cầu của cán bộ trong lĩnh vực kiểm định và đảm bảo chất lượng giáo dục. Bên cạnh đó, cần mở rộng hợp tác với các tổ chức kiểm định quốc tế để trao đổi kinh nghiệm và tiếp cận với các chương trình đào tạo tiên tiến. Điều này không chỉ giúp cập nhật kiến thức chuyên môn mà còn thúc đẩy tư duy đổi mới trong hoạch định chính sách giáo dục. Đồng thời, việc áp dụng công nghệ số trong các khóa học trực tuyến có thể giúp cán bộ tiếp cận kiến thức mà không bị giới hạn về thời gian và không gian.

Việc phát triển chuyên môn cho các nhà hoạch định chính sách giáo dục không chỉ là nhu cầu cá nhân mà còn là yếu tố then chốt quyết định sự thành công của hệ thống giáo dục quốc gia. Tuy nhiên, thực tế tại Việt Nam cho thấy các cơ hội đào tạo còn thiếu tính hệ thống, thiếu sự hỗ trợ tài chính rõ ràng và chưa có một chính sách phát triển dài hạn. Bởi vậy, phát triển chuyên môn cho các nhà hoạch định chính sách giáo dục cần một chiến lược toàn diện, không chỉ dựa vào sự chủ động của cá nhân mà còn phải có sự hỗ trợ từ tổ chức và hệ thống chính sách. Khi có một lộ trình bài bản, nguồn nhân lực trong lĩnh vực kiểm định và đảm bảo chất lượng giáo dục sẽ ngày càng được nâng cao, góp phần vào sự phát triển bền vững của giáo dục Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Vân An lược dịch

Nguồn:

Nguyen, C. H. (2024). Investigating Professional Development Policy and Practice for Educational Policy-Makers in Vietnam: An Exploratory Study. Vietnam Journal of Education, 8(1), 60–68. https://doi.org/10.52296/vje.2024.359