Giải pháp đưa Tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học

Tại Hội thảo góp ý dự thảo Đề án quốc gia “Từng bước đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học” giai đoạn 2025-2035, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh: Ngoại ngữ là công cụ hết sức quan trọng để hội nhập sâu, rộng với thế giới, đặc biệt là tiếng Anh. Vì vậy, việc triển khai xây dựng Đề án Từng bước đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học là một tin vui, là cơ hội của ngành giáo dục, với người dạy và học. Mục tiêu được Bộ GDĐT đặt ra trong dự thảo là đến năm 2035, phấn đấu 100% học sinh phổ thông được học chương trình môn tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai.

Khắc phục điểm yếu trong dạy và học tiếng Anh

Hiện nay, trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, Tiếng Anh là môn học bắt buộc. Đây là một trong những môn học công cụ ở bậc phổ thông, giúp học sinh hình thành, phát triển năng lực giao tiếp bằng tiếng Anh, góp phần phát triển các năng lực chung để sống, làm việc hiệu quả hơn. Tầm quan trọng của môn học này cũng được thể hiện qua vị thế trong chương trình giáo dục. Tiếng Anh là một trong số ít môn học có đề án quốc gia nhằm tạo bước đột phá về chất lượng dạy và học.

Tại Kết luận 91-KT/TW ngày 12/8/2024, Bộ Chính trị có đề cập tới việc dạy và học tiếng Anh với những nội dung trọng tâm: “Tập trung nâng cao năng lực ngoại ngữ của học sinh, sinh viên, từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học”. Đây là một nhiệm vụ được đánh giá là đột phá, có vai trò quan trọng nhưng cũng đầy thách thức. Thực tế, trong những năm gần đây, việc dạy và học tiếng Anh ngày càng được quan tâm. Chất lượng dạy và học ngoại ngữ nói chung, tiếng Anh nói riêng có sự chuyển biến rõ rệt. Tuy nhiên, theo Bộ GDĐT, chất lượng vẫn chưa được như kỳ vọng. Một trong những minh chứng mang tính định lượng là điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông ở môn học này chưa cao. Điểm yếu của người học được nói đến nhiều là kỹ năng nghe – nói, khả năng giao tiếp. Nguyên nhân là do cách dạy học vẫn thiên nhiều về ngữ pháp, hàn lâm. Vì vậy học sinh ít có cơ hội thực hành để rèn luyện, phát triển kỹ năng, tự tin giao tiếp… Bên cạnh đó, kết quả thi cũng phản ánh sự chênh lệch rõ ràng giữa các vùng miền trong dạy và học tiếng Anh. Sự chênh lệch về phát triển kinh tế, xã hội giữa khu vực đồng bằng, thành thị với vùng nông thôn, miền núi đang là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến hạn chế, yếu kém trong việc dạy và học ngoại ngữ. Không chỉ thiếu thốn về trang thiết bị vật chất, môi trường học ngoại ngữ, vấn đề giáo viên cũng là một bài toán nan giải với nhiều địa phương, nhất là những địa phương vùng núi cao, xa xôi, hẻo lánh.

Ảnh minh họa (Nguồn: Phòng GDĐT Ba Đình, Hà Nội)

Những năm gần đây, các địa phương cũng có nhiều biện pháp để nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh. Hiện, các nhà trường, địa phương khá chủ động, sáng tạo, tổ chức nhiều hoạt động phong phú, giúp học sinh được “nhúng” mình vào môi trường ngoại ngữ, trải nghiệm và sử dụng trong thực tế. Một số hoạt động được triển khai như: Củng cố kiến thức đã học qua sinh hoạt câu lạc bộ; thực hành giao tiếp tại các buổi dã ngoại; tiếp cận qua hoạt động tại thư viện ngoài trời, học môn học khác; giao lưu sinh hoạt ngoại khóa, biên soạn, thiết kế, trình bày tạp chí… Thời gian qua, Sở GDĐT Hà Nội đã phát động phong trào “Tháng tự học ngoại ngữ” để thu hẹp khoảng cách chất lượng dạy và học ngoại ngữ giữa các vùng nội thành và ngoại thành, xây dựng mô hình “trường học kết nghĩa” để các trường hỗ trợ nhau về mặt chuyên môn. Sở GDĐT Vĩnh Phúc lựa chọn xây dựng các câu lạc bộ giáo viên tiếng Anh ở cả cấp tiểu học, THCS và THPT. Các trường đều thành lập câu lạc bộ tiếng Anh cho học sinh… Ngoài chương trình bắt buộc của Bộ GDĐT có môn Ngoại ngữ cho học sinh từ lớp 3 đến lớp 12, hơn 60% học sinh lớp 1 và lớp 2 của Vĩnh Phúc đã được học môn Tiếng Anh tự chọn… Ngoài ra, việc kiểm tra, đánh giá học sinh với môn tiếng Anh cũng có sự thay đổi. Đề tham khảo tiếng Anh từ năm 2025 được Bộ GDĐT ban hành đã chuyển từ chú trọng kiểm tra kiến thức ngôn ngữ sang đánh giá năng lực sử dụng ngôn ngữ trong thực tế.

Chú trọng đào tạo đội ngũ giáo viên

Năm học 2024-2025, ngành Giáo dục xác định chủ đề năm học là “Đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng, đoàn kết kỷ cương”. Trong đó, Bộ GDĐT đề ra 12 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm trong năm học 2024-2025. Một trong những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm của ngành Giáo dục trong năm học 2024-2025 là: Nâng cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh ở các cấp học và trình độ đào tạo; nghiên cứu và xây dựng đề án, kế hoạch từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học. Theo dự thảo Đề án quốc gia “Từng bước đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học” giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2045, tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai trong trường học Việt Nam là tiếng Anh được dạy - học tại các trường học nơi ngôn ngữ chính thức là tiếng Việt và ngôn ngữ chính được sử dụng chính là tiếng Anh, trong đó tiếng Anh là một môn học và tiếng Anh được sử dụng để dạy - học các môn học/ chuyên ngành phù hợp khác, và trong làm việc/giao tiếp hàng ngày tại trường học.

Mục tiêu cụ thể, với giáo dục mầm non, đến năm 2035, phấn đấu 100% các cơ sở giáo dục mầm non có đủ điều kiện và triển khai tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai cho trẻ mầm non; triển khai chương trình tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai cho 100% trẻ em mẫu giáo (từ 3 đến 5 tuổi). Đến năm 2045, phấn đấu triển khai chương trình tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai cho 100% trẻ em mầm non (trẻ em nhà trẻ và trẻ em mẫu giáo). Đối với giáo dục phổ thông, đến năm 2035, phấn đấu 100% học sinh phổ thông được học chương trình môn Tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai (bắt đầu từ lớp 1 đến lớp 12) và triển khai chương trình tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai theo Cấp độ 1, Cấp độ 2, Cấp độ 3. Đến năm 2045, phấn đấu 100% các trường phổ thông triển khai chương trình tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai theo Cấp độ 4, Cấp độ 5, Cấp độ 6. Ở bậc đại học, phấn đấu 100% các trường đại học triển khai tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai theo Cấp độ 4, Cấp độ 5, Cấp độ 6. Giáo dục nghề nghiệp, phấn đấu 100% các cơ sở giáo dục nghề nghiệp triển khai chương trình môn Tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai, 100% các cơ sở giáo dục nghề nghiệp triển khai tiếng Anh theo định hướng nghề nghiệp, 50% các cơ sở giáo dục nghề nghiệp có triển khai một phần môn học khác và/hoặc một số môn học khác bằng tiếng Anh. Giáo dục thường xuyên, mục tiêu đến năm 2030, phấn đấu hoàn thành xây dựng các chương trình dạy và học tiếng Anh, dạy và học bằng tiếng Anh trong giáo dục thường xuyên đáp ứng cơ bản nhu cầu đa dạng của xã hội.

Dự thảo Đề án cũng nêu rõ các nhiệm vụ, giải pháp triển khai như nghiên cứu và hoàn thiện thể chế; tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức của người dân; phát triển và đào tạo, đào tạo lại, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, giảng viên; ban hành, triển khai chương trình, giáo trình, sách giáo khoa, tài liệu, học liệu; đổi mới thi, kiểm tra, đánh giá; đẩy mạnh ứng dụng các nền tảng công nghệ, trí tuệ nhân tạo, tăng cường cơ sở vật chất; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, xã hội hóa và tăng cường tổ chức các hoạt động thi đua khen thưởng… Trong đó, Thứ trưởng Bộ GDĐT nhấn mạnh vai trò của giáo viên, giảng viên. Thứ trưởng nhận định, để Đề án được triển khai hiệu quả, thành công, bền vững thì yếu tố con người là quan trọng nhất, cần phải chú trọng đào tạo đội ngũ bài bản. Đồng thời, lưu ý việc áp dụng chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học để giải quyết khoảng cách vùng miền, tiết kiệm thời gian, nhân lực.

Thứ trưởng Bộ GDĐT Phạm Ngọc Thưởng (Nguồn: Bộ GDĐT)

Thực tế hiện nay, nhiều địa phương như Hà Nội, Vĩnh Phúc, Nghệ An, Bắc Giang… đã triển khai đồng bộ các biện pháp nhằm nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên tiếng Anh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế. Các chương trình bồi dưỡng chuyên môn được tổ chức thường xuyên, giúp giáo viên cập nhật phương pháp giảng dạy hiện đại, ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy. Bên cạnh đó, việc đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng môi trường học tập ngoại ngữ cũng được chú trọng, tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên và học sinh thực hành tiếng Anh hiệu quả. Nhiều địa phương đã thành lập các câu lạc bộ tiếng Anh, tổ chức hội thi giáo viên dạy giỏi, đồng thời khuyến khích giáo viên tự học, nghiên cứu tài liệu và tham gia các khóa đào tạo trực tuyến. Ngoài ra, một số tỉnh, thành phố còn hợp tác với các trung tâm ngoại ngữ và chuyên gia nước ngoài nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy, giúp giáo viên tiếp cận phương pháp đào tạo tiên tiến. Những giải pháp này đang góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng dạy và học tiếng Anh trong hệ thống giáo dục, từng bước nâng cao năng lực ngoại ngữ cho thế hệ trẻ Việt Nam.

Việc dạy và học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai trong các trường học đã trở thành vấn đề được quan tâm rộng rãi, không chỉ ở Việt Nam mà còn ở nhiều nước trên toàn thế giới như Hàn Quốc, Trung Quốc, Indonesia, Nhật Bản… Việc từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học là một chủ trương lớn, mang tính chiến lược trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Đại diện Bộ GDĐT cũng nhấn mạnh việc góp ý dự thảo Đề án càng nhanh chóng, rộng rãi, đúng yêu cầu thực tiễn, khả thi càng sớm thì người thụ hưởng tốt nhất, sớm nhất chính là học sinh.

Hà Giang

Bạn đọc có thể tham khảo thêm các bài viết về dạy và học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai:

- Dạy và học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai: Kinh nghiệm quốc tế cho giáo dục Việt Nam. https://tapchigiaoduc.edu.vn/article/88810/222/day-va-hoc-tieng-anh-nhu-ngon-ngu-thu-hai-kinh-nghiem-quoc-te-cho-giao-duc-viet-nam/

- Một số kinh nghiệm quốc tế nhằm thực hiện mục tiêu đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong nhà trường. https://tapchigiaoduc.edu.vn/article/89365/222/mot-so-kinh-nghiem-quoc-te-nham-thuc-hien-muc-tieu-dua-tieng-anh-tro-thanh-ngon-ngu-thu-hai-trong-nha-truong/

- Hướng tới mục tiêu tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học: Các cơ sở giáo dục và đội ngũ nhà giáo cần chuẩn bị những gì. https://tapchigiaoduc.edu.vn/article/89419/226/huong-toi-muc-tieu-tieng-anh-tro-thanh-ngon-ngu-thu-hai-trong-truong-hoc-cac-co-so-giao-duc-va-doi-ngu-nha-giao-can-chuan-bi-nhung-gi/

Tài liệu tham khảo: 

Bộ GDĐT (2025): Hội thảo góp ý Đề án Từng bước đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học. https://moet.gov.vn/tintuc/Pages/tin-tong-hop.aspx?ItemID=10346

Bộ GDĐT (2023): Khắc phục điểm yếu dạy học tiếng Anh. https://moet.gov.vn/giaoducquocdan/day-va-hoc-ngoai-ngu/Pages/tin-tuc.aspx?ItemID=8918

Kết luận 91-KL/TW của Bộ Chính trị về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. https://moet.gov.vn/tintuc/Pages/tin-tong-hop.aspx?ItemID=9716