Những điểm mới trong Nghị định 88/2025/NĐ-CP về thí điểm cơ chế, chính sách cho khoa học, công nghệ

Về quản lý nhân sự làm khoa học, Nghị định này áp dụng đối với tổ chức, cá nhân trong nước và tổ chức, cá nhân nước ngoài tham gia hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số tại Việt Nam; tổ chức, cá nhân khác có liên quan. Đối với viên chức, viên chức quản lý tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp, làm việc tại doanh nghiệp do tổ chức khoa học và công nghệ công lập, cơ sở giáo dục đại học công lập thành lập, Nghị định 88/2025/NĐ-CP nêu rõ: trường hợp có nhu cầu tham gia quản lý, điều hành, làm việc tại các doanh nghiệp do tổ chức khoa học và công nghệ công lập, cơ sở giáo dục đại học công lập thành lập hoặc tham gia thành lập, viên chức, viên chức quản lý phải có đơn xin phép và được sự đồng ý của người đứng đầu tổ chức, cơ sở quản lý viên chức. Người đứng đầu tổ chức, cơ sở quản lý viên chức quyết định cử viên chức, viên chức quản lý tham gia điều hành, quản lý hoặc làm việc tại doanh nghiệp do tổ chức, cơ sở đó thành lập hoặc tham gia thành lập thì quyết định cử phải quy định về thời gian, hình thức; đơn vị trả lương, thưởng, phụ cấp; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của viên chức đối với tổ chức, cơ sở cử viên chức và đối với doanh nghiệp mà viên chức, viên chức quản lý tham gia điều hành, quản lý làm việc. Nghị định cũng quy định quyền và nghĩa vụ của viên chức, viên chức quản lý khi tham gia quản lý, điều hành, làm việc tại doanh nghiệp.

Về cơ chế quản lý tài chính, Nghị định cũng quy định linh hoạt hơn về các cơ chế về quản lý tài chính, khoán chi, không hoàn trả kinh phí trong trường hợp nghiên cứu không thành công nếu đã tuân thủ đúng quy định… đã giúp giảm đáng kể áp lực tâm lý cho các nhóm nghiên cứu, đồng thời khuyến khích mạnh mẽ tinh thần thử nghiệm, đổi mới và dám nghĩ dám làm.

Theo đó, trong trường hợp đã thực hiện đầy đủ các quy định về quản lý nhiệm vụ khoa học và công nghệ, quy trình và nội dung nghiên cứu đã được thuyết minh nhưng không đạt được kết quả cuối cùng như dự kiến, tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ không phải hoàn trả lại ngân sách nhà nước số kinh phí đã sử dụng. Tuy nhiên, một số khoản kinh phí như: kinh phí đã cấp cho nhiệm vụ khoa học và công nghệ tại tài khoản tiền gửi ở Kho bạc Nhà nước của tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ mà chưa sử dụng sau khi trừ đi số nợ phải trả của tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ; kinh phí tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ đã tạm ứng cho các tổ chức, cá nhân có liên quan để triển khai thực hiện nội dung nghiên cứu hoặc cung ứng hàng hóa, dịch vụ nhưng chưa thực hiện; kinh phí đã sử dụng không đúng mục tiêu…. sẽ phải hoàn trả.

Nghị định cũng quy định về việc lập dự toán, phân bổ, quản lý, sử dụng và quyết toán chi sự nghiệp khoa học và công nghệ. Cụ thể, việc lập dự toán căn cứ hướng dẫn của Bộ Khoa học và Công nghệ về kế hoạch khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo hàng năm. Kinh phí để thực hiện các nhiệm vụ khoa học và công nghệ sẽ ưu tiên phân bổ kinh phí từ ngân sách nhà nước cho các nhiệm vụ dự kiến thực hiện trong năm thông qua các quỹ phát triển khoa học và công nghệ. Việc quyết toán, xét duyệt quyết toán, thẩm tra và tổng hợp quyết toán và các nội dung khác thực hiện theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước. Nghị định nhấn mạnh tổ chức chủ trì thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ và cơ quan, đơn vị được giao quản lý quỹ phát triển khoa học và công nghệ có trách nhiệm quản lý, sử dụng kinh phí thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ được cấp thông qua các quỹ phát triển khoa học và công nghệ. Việc đánh giá hiệu quả hoạt động của quỹ được thực hiện định kỳ hàng năm.

Về hoạt động thương mại hóa các sản phẩm khoa học, Nghị định đưa ra nhiều cơ chế thí điểm và đột phá để thúc đẩy thương mại hóa từ kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ của tổ chức chủ trì là cơ quan, tổ chức, đơn vị. Nghị quyết 193/2025/QH15 đã quy định cơ quan, tổ chức, đơn vị được giao quản lý, sử dụng tài sản chủ động công bố thông tin và có biện pháp thúc đẩy việc đưa kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ vào sử dụng. Nghị định 88 nhấn mạnh việc thương mai hóa theo các hình thức cho thuê, chuyển giao quyền sử dụng và liên doanh, liên kết phải được lập thành Hợp đồng. Việc thương mại hóa theo hình thức tự tổ chức kinh doanh dịch vụ, đơn vị tự quyết định phương án kinh doanh dịch vụ.

Những điểm mới trong Nghị định 88/2025/NĐ-CP đã thể hiện rõ tinh thần đột phá trong chính sách phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số quốc gia. Với những quy định linh hoạt, sát thực tiễn và ưu tiên hỗ trợ các tổ chức khoa học, cơ sở giáo dục đại học, Nghị định này là động lực mạnh mẽ để thúc đẩy hệ sinh thái nghiên cứu – đổi mới sáng tạo – thương mại hóa sản phẩm trong trường đại học, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu phát triển kinh tế tri thức, xã hội số mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.

Hà Giang